بيمه هاي باربري                        

1- تاريخچه مختصري از بيمه باربري

2- تعريف بيمه و بيمه حمل و نقل كالا

3- ماهيت حقوقي عقد قرارداد

4- انواع طبقه بندي در بيمه هاي باربري

محققان و تاريخ نويسان متحدالنظرند كه بيمه دريايي كه در اواسط قرون وسطي پا به عرصه نهاده است از قديميترين رشته هاي بيمه مي باشد . در واقع مي توان گفت اولين باري كه بازرگانان و صاحبان كالا، اموال و مال التجاره هاي خود را از طريق دريا حمل كرده و با خطرات گوناگون مانند ، غرق شدن كشتي ، طوفان، و راهزنيهاي دريايي مواجه گرديدند ، به فكر راه حلي براي حفظ سرمايه ها و دستاوردهاي خود افتادند و به همين دليل قوانين و مقررات خاص و گوناگون كه همه آنها مربوط به حمل و نقل دريايي بود به مرور تكامل يافت و توسط ملت ها مورد استفاده قرار گرفت كه از آن جمله مي توان به قوانين (( زيان همگاني General Average )) و يا (( وام درياييBottomry bond )) اشاره نمود .

1-1) وام دريايي

شيوه عملكرد وام دريايي بدين صورت بوده است كه اگر كشتي و كالا در اثر وقايع و خطرات دريا به كلي از بين مي رفت ، وام گيرنده از بازپرداخت وام معاف بوده است (مثل اين مي ماند كه خسارت دريافت نموده است ) . در قرن سيزدهم در ايتاليا وام دريايي بشدت رواج داشت و بررسي هاي انجام شده بيانگر اين واقعيت است كه قرن ها قبل از تاريخ مذكور اين نحوه عملكرد مورد استفاده قرار مي گرفته است ، چرا كه ايتاليا از نقطه نظر تجارت از قرن پنجم ميلادي تا آغاز جنگهاي صليبي فعاليت چشم گير و مستمر داشته است . نگاهي به شرايط و نحوه انجام قرارداد بيانگر اين حقيقت است كه عمليات مذكور شباهت زيادي به عمليات بيمه اي امروز دارد .

2-1) مبدأ پيدايش زيان همگاني

زيان همگاني در بين اقوام باستاني هند ، بابل ، يونان، در سده ششم قبل از ميلاد مسيح رايج بود است، دريانوردان ساكن درياي مديترانه مانند يوناني ها ، مصريها از چند قرن قبل از ميلاد مسيح به اين اصل معتقد بودند كه آنچه براي نجات كشتي به دريا ريخته مي شود با مشاركت همه جبران گردد .

پيدايش عمليات بيمه گري به شكل و شيوه فني ، علمي و تخصصي امروزه بر اساس دريافت بیمه باربری بطور قطع مربوط به تجار شهر (( لومباردي )) فلورانس در سال 1250 ميلادي مي باشد و بطور يقين قديمي ترين اثر مدون و بجا مانده از مدارك بيمه اي مربوط به شهر جنوا مي باشد .

كم كم با پيشرفت بيمه و بوجود آمدن مشكلات بيمه گران به اين فكر افتادند فعاليتهاي خود را متمركز كرده و بصورت گروهي كار كنند ، كه در ابتدا با تأسيس انجمن هائي كه داراي اساسنامه و مقررات خاصي بود شكل گرفت، معروف ترين گردهمائي كه لازم است به آن اشاره شود گردهمائي بودكه مرتب درشهرلندن در قهوه‏خانه شخصي بنام ( ادوارد لويدز ) تشكيل مي شد ، بعدها در سال 1696 نشريه هايي نيز تحت عنوان اخبار لويدزمنتشر شد،دراين نشريه ها اخبارمربوط به تجارت وحوادث آورده مي شد ، چندي نگذشت كه آن قهوه خانه محل اجتماعات و ملاقات بيمه گران دريايي و بهترين مكان براي رد و بدل كردن اطلاعات بيمه اي و انجام معاملات بيمه اتكائي گرديد ، البته بعداً تمامي كشتيها براي ثبت مشخصات به آنجا رجوع مي كردند .

انستيتوي بيمه گران لندن ( The Institute of London Underwriters )

بيشتر از يكصدو پنجاه سال ، بيمه گران لويدز به عنوان يك اتحاديه در بازارهاي بيمه اي شناخته شده بودند ، در حاليكه شركت هاي بيمه از يك چنين مزيتي برخوردار نبودند . در طول قرن نوزدهم ايجاد ارتباط و هماهنگي بين شركت هاي بيمه بيش از پيش احساس گرديد و اين نياز باعث شد كه انستيتوي بيمه گران در سال 1884 تأسيس گردد . تا هماهنگي لازم را بين شركت هاي بيمه در بازار لندن ايجاد نمايد و بتواند مسائل و مشكلات بيمه باربري را در سطح بازار داخلي و بازار بين المللي مورد بررسي قرار داده و شرايط و مقررات يكنواختي را تدوين كند .

2- تعريف بيمه و بيمه حمل و نقل كالا

بيمه در لغت به معناي اطمينان و ضمانت يا حفظ و نگهداري در برابر خطراتي است كه بيم وقوع آن مي رود ، اين كلمه مشتق از كلمه بيم Bimea هندي به معناي ضمانت است و در اصطلاح حقوقي عبارتست از توزيع و تحميل خسارات و زيان ناشي از حادثه معين يا غيرمعين اتفاقي يا حتمي براي فرد يا افراد يا اموال و اشياء به عهده شخص يا اشخاص غير متضرر .

بيمه عقدي است كه بموجب آن يك طرف تعهد مي كند در ازاء دريافت وجه يا وجوهي از طرف ديگر در صورت وقوع يا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده يا وجه معيني بپردازد .

در بيمه حمل و نقل ، با دريافت مبلغي بعنوان حق بيمه از طرف بيمه گذار ، بيمه گر متعهد پرداخت خساراتي خواهد بود كه تحت چارچوب خطرات بيمه شده مي باشد .

3- ماهيت حقوقي عقد قرارداد

طبق قانون مدني ايران (( عقد عبارتست از اينكه يك يا چند نفر در مقابل يك يا چند نفر ديگر تعهد برابري نمايند و مورد قبول آنها باشد .))

در عقد بيمه ، رابطه حقوقي كه بين بيمه گذار و بيمه گر به وجود مي آيد منشأ تعهد است ، متعهد كه بيمه گر است تعهد مي‏كند كه تحت شرايط معيني درصورت بروز حادثه كه به تعهد بيمه‏گر تحقق مي‏بخشد از بيمه شده رفع زيان كند .

اصولاً بجز بيمه‏هاي عمر ، بيمه عقدي است لازم ، به موجب قانون مدني ايران (( عقد لازم آن است كه هيچ يك از طرفين معامله حق فسخ نداشته باشند ، مگر در موارد مشخص . ))

هرگاه هر يك از طرفين يا هر دو بتوانند عقد را به ميل خود فسخ نمايند آن عقد جايز است ، در مواردي عقد ممكن است نسبت به يك طرف عقد لازم و نسبت به طرف ديگر جايز باشد . بيمه عمر را مي توان نسبت به بيمه‏گر لازم و نسبت به بيمه گذار جايز دانست .

4- انواع طبقه بندي در بيمه هاي باربري

بيمه باربري را مي توان به سه طريق تقسيم بندي كرد :

الف) تقسيم بندي براساس طريقه حمل

ب) تقسيم بندي بر پايه مبدأ و مقصد از لحاظ جغرافيائي

ج ) تقسيم بندي براساس نوع پوشش بيمه اي

الف) تقسيم بندي براساس طريقه حمل

به سه نوع است ، حمل و نقل زميني ، حمل و نقل دريايي و حمل و نقل هوائي ، البته در بعضي حملها از دو يا سه روش حمل براي ارسال محموله ها استفاده مي نمايند كه به آنها حمل مركب مي گويند .

ب) تقسيم بندي براساس مبدأ و مقصد از لحاظ جغرافيائي

1- بيمه حمل و نقل خارج از كشور يا بيمه هاي وارداتي - صادراتي - ترانزيت

2- بيمه حمل و نقل داخل كشور يا بيمه حمل و نقل داخلي

بيمه وارداتي : در اين حالت مبدأ حركت خارج و مقصد داخل ايران مي باشد .

بيمه صادراتي : در اين حالت مبدأ داخل ايران و مقصد خارج از ايران مي باشد .

بيمه ترانزيت : مبدأ و مقصد در اين نوع بيمه ها خارج از ايران مي باشد ، بطوريكه ايران در مسير حمل قرارگيرد.

بيمه حمل و نقل داخلي : مبدأ و مقصد در بيمه هاي داخلي ، داخل ايران مي باشد .

ج ) تقسيم بندي بر مبناي نوع پوشش بيمه اي

1- بيمه با شرايط تمام خطر (All Risks)

2- بيمه با شرايط B

3- بيمه با شرايط C

4- بيمه با شرايط خسارت كلي (Total Loss)

4-1) حمل و نقل داخلي

همانطور كه گفته شد مبدأ و مقصد در اين نوع بيمه ها داخل كشور ايران مي باشد .

بيمه نامه هاي باربري را مي توان به چند شكل صادر نمود .

الف) بيمه نامه هاي عمومي

ب ) بيمه نامه با پوشش باز

ج ) بيمه نامه هاي ساده

الف )بيمه نامه هاي عمومي Floating Policy

يك قرار داد كلي است كه بين بيمه گر و بيمه گذار منعقد مي گردد و در آن شرايط اصلي بيمه و رئوس كلي حقوقي وتعهدات طرفين مانند خطرات تحت پوشش، شيوه حمل معين مي‏شود ودرآن با يك سرمايه بيمه‏اي معين ومشخص موافقت مي گرددكه شامل حمل هاي متعددي مي باشدوبه همين دليل،قرارداد تا زماني كه سرمايه توافق شده از طريق حمل هاي متعدد به پايان رسد داراي اعتبار مي باشد ، همانطور كه گفته شد در اين قرارداد با شرايط و مسائل كلي قرارداد توافق مي شود ولي مشخصات محموله ، نام وسيله نقليه ، تاريخ حمل و ميزان سرمايه حمل در زمان حمل بايد به اطلاع بيمه گر برساند . با چنين توافقي كليه كالا هائي كه بيمه گذار در آينده اقدام به حمل آنها مي نمايد ، تحت پوشش بيمه اي قرار مي گيرد ، مشروط بر اينكه بيمه گذار كليه اطلاعات مربوط به حمل و نقل هر محموله را در اختيار بيمه گر قرار دهد . چنانچه مواردي در قرارداد موردموافقت قرارنگرفته باشدبايدقبل ازحمل كالا به اطلاع بيمه گر رسيده و موافقت وي اخذ شده باشد .

يكي از منافع اين نوع قراردادها و بيمه نامه ها در اين است ، كه براي حملهاي مختلف نياز به مراجعه بيمه گذار و صدور بيمه نامه از طرف بيمه گر نبوده و باعث كاهش هزينه ها و جلوگيري از اتلاف وقت مي شود .

ب ) بيمه نامه با پوشش باز Open Cover

يكي از محدوديتهائي كه در روش بيمه نامه با شرايط عمومي وجود داشت اين بود كه بيمه گذار در ابتدا صدور بيمه نامه صدرصد حق بيمه يا درصد بالائي از حق بيمه را پرداخت مي نمود ، و اين خود مشكلي بود چرا كه ممكن بود حملهاي نهائي در ماههاي ديگر حمل مي‏گرديد ، لذا روش ديگري مطرح گرديد بنام صدور بيمه نامه يا قرارداد به روش پوشش باز .

مشخصات اصلي اين نوع قراردادها بشرح ذيل مي باشد :

1) بيمه گر و بيمه گذار درباره بعضي موارد كلي ، مانند نرخ و شرايط قرارداد - خطرهاي تحت پوشش توافق مي نمودند . در اين حالت ديگر نياز نبود كه بيمه گذار قبل از حركت مشخصات وسيله نقليه و سرمايه تحت پوشش را اعلام نمايد بشرطي كه كليه حملهاي بيمه گذار تحت پوشش بيمه دربيايد ، و در صورتي كه قسمتي از محمولات بيمه گذار بيمه نشود ، بيمه گر مي بايست كاملاً روي حملها كنترل لازم داشته باشد .

2) در اين حالت با توافقي كه بين بيمه گر و بيمه گذار انجام مي‏شود هر يك هفته گواهي بيمه از سوي بيمه گر صادر مي شود و حق بيمه متناسب با سرمايه هاي حمل شده از سوي بيمه گذار پرداخت مي گردد در نتيجه در اين پوشش بيمه گذار از آسايش فكري بهره مند است ، زيرا كليه محمولاتي كه در طول مدت يكسال حمل خواهد شد با نرخ معين و مناسبي تحت پوشش بيمه اي قرار دارد . مزيت ديگر آن اين است كه كليه دفعات حمل كالا تحت پوشش قرار دارد و نياز به اين نيست براي هر حمل پوشش و درخواست جداگانه اي ارسال گردد، در ضمن چون مدت قرارداد معمولاً يكسال است نيازي نيست كه مجدداً طرح ريزي و مورد مذاكره و توافق قرار گيرد . معمولاً شركت هاي حمل و نقل كالا كه در شبانه روز اقدام به حمل كالا مي نمايند ، يك قرارداد به اين شكل منعقد مي كنند ، و خيال بيمه گذار از حملهايي كه در طول شبانه روز انجام مي شود راحت مي شود ، وديگر نيازي نيست براي هر حمل با بيمه گر تماس حاصل نمايد .

ج ) بيمه نامه هاي ساده

بيمه نامه اي است كه براي حمل كالاي معيني صادر مي شود و در آن مشخصات مورد بيمه طبق فرم پيشنهاد باربري در آن قيد مي گردد ، لازمه صدور اين نوع بيمه نامه حمل و نقل كالا اين است كه بيمه گذار قبلاً از وضعيت مورد بيمه و چگونگي حمل آن اطلاع داشته و اين اطلاعات را در اختيار بيمه گر قرار دهد .

بيمه باربري داخلي : همانطور كه گفتيم مبدأ و مقصد در اين نوع بيمه ها داخل كشور ايران مي باشند .

4-1-1) خطرات تحت پوشش در بيمه هاي باربري داخلي

خطرات تحت پوشش در بيمه هاي باربري داخلي به دو دسته به شرح ذيل تقسيم مي شوند :

الف. خطرات اصلي

ب. خطرات اضافي

الف . خطرات اصلي :

خطرات كه معمولاً در بيمه هاي داخلي تحت پوشش بيمه اي در مي آيد ، خطر آتش سوزي و حادثه وسيله نقليه مي باشد ، كه معمولاً در متن چاپي بيمه نامه هاي داخلي مي آيد و منظور از حادثه وسيله نقليه ، تصادف وسيله نقليه ، پرت شدن وسيله نقليه و واژگون شدن وسيله نقليه مي باشد . حدود 70% خسارت هاي ايجاد شده در حوادث جاده معمولاً ناشي از خطرات فوق مي باشد .

ب. خطرات اضافي :

در حمل و نقل خطرات ديگري نيز وجود دارد كه محمولات را تهديد مي نمايد مانند پرت شدن محموله از روي وسيله نقليه - برخورد جسم خارجي با مورد بيمه و بالعكس ، خسارات ناشي از بارگيري و تخليه و سرقت كلي محموله .

خطرات فوق بنا به درخواست بيمه‏گذار و پس از منظور نمودن اضافه نرخ مربوطه ، تحت پوشش بيمه نامه‏هاي داخلي درمي آيد ، بديهي است مي بايست خطرات اضافي دقيقاً در شرايط خصوصي بيمه نامه آورده شود .

4-1-2 ) نرخ حق بيمه در بيمه هاي داخلي

نرخ حق بيمه دربيمه‏هاي باربري داخلي به‏عوامل مختلفي بستگي داردكه مهمترين آنها به شرح ذيل مي‏باشد.

الف) بر اساس تعداد خطرات و نوع خطرات تحت پوشش : به اين معني كه بيمه گذار هر چه خطرات بيشتر را تحت پوشش قرار دهد نرخ حق بيمه بيشتر خواهد بود .

ب) مقدار فاصله بين مبدأ و مقصد : واضح و روشن است كه هر چه فاصله مبدأ و مقصد كمتر باشد احتمال اتفاق حادثه و در نهايت خسارت كمتر مي شود .

ج) نوع محموله از لحاظ آسيب پذيري و خطرناك بودن : هر چه آسيب پذيري كالاها بالاتر شود احتمال خسارت بيشتر مي شود ، مثلاً اگر كالا شكستني باشد مانند شيشه يا تخم مرغ شدت خسارت بيشتر خواهد بود پس منطقي است كه براي اينگونه كالاها حق بيمه بيشتري گرفته شود .

د) مسير حركت و نوع وسيله نقليه : اصولاً در جاده هاي كوهستاني آمار خسارت و حادثه ناشي از پرت شدن وسيله نقليه بيشتر است و در بعضي مسيرها مي‎بايست قسمتي از حمل در مسير دريا انجام شود،كه اين خودمخاطرات خاص خود را به همراه خواهد داشت . اصولاً وسائل نقليه كه در حين حمل با سرعت بالايي حركت نمايند احتمال خطربيشتري راخواهندداشت،مثلاًحمل بانيسان به مراتب درمقايسه باحمل باكاميون پرريسك ترمي باشد

4-2) بيمه هاي وارداتي و صادراتي

4-2-1) اصطلاحات تجاري بين المللي International Commercial Terms

در يك قرارداد فروش بين المللي خريدار و فروشنده يا به عبارت ديگر وارد كننده و صادركننده هر دو مايلند كه قرارداد منعقده به نحو احسن اجرا شود ، اما در عين حال ارسال كالا از يك كشور به كشور ديگر به عنوان بخشي از معامله تجاري مي تواند با خطراتي همراه باشد . اگر كالا از ميان رفته يا خسارت ببيند يا تحويل و پرداخت قيمت آن بنا به دلايلي انجام نشود روابط خريدار و فروشنده ممكن است آنچنان تيره گردد كه راهي جز اقامه دعوي وجود نداشته باشد ، بنابراين در اختيار داشتن مجموعه اي استاندارد در مورد تعهدات فروشنده و خريدار مي تواند در تنظيم قراردادهاي فروش بين المللي كالا و تعيين مسؤوليتهاي هر يك از طرفين كمك شاياني بنمايد . بدين ترتيب مانع بروز اختلافات بعدي شود .

اينكوترمز ( اصطلاحات بازرگاني بين المللي ) كه توسط اتاق بازرگاني بين المللي براي نخستين بار در سال 1936 تنظيم و در سالهاي 1953- 1967- 1980 مورد تجديد نظر قرار گرفت و در سال 1990 با شرح و تفسير سيزده اصطلاح كه در چهار گروه E ، F ، C، D طبقه بندي شده اند تكميل گرديد . (از كتاب اينكوترمز 1990 ترجمه مسعود طارم سري ازانتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني)

اصطلاحات تجاري بين المللي بخشي از قراردادهاي خريد و فروش را تشكيل مي دهد .

قرارداد فروش صرفاً قيمت كالا - كميت و كيفيت آن را معين و مشخص مي نمايد در حاليكه اصطلاحات تجاري ضمن تعيين وظيفه خريدار و فروشنده ، مسائل مربوط به نحوه تحويل كالا را روشن مي كند ، براي جلوگيري از هرگونه اختلاف ، تعبير و تفسير شرايط قراردادهاي منعقده ، لازم است كه دو طرف قرارداد اطلاعاتي را بطور اختصار به شرح زير در قرارداد معين و مشخص نمايند .

- براساس شرايط قرارداد كداميك از طرفين موظف به انجام تشريفات مربوط به صدور و يا ورود كالا و ترخيص آن مي باشند ؟

-براساس قراردادهزينه هاي مربوط به بارگيري وتخليه كالادرمراحل مختلف حمل برعهده چه كسي نهاده شده است؟

- تقسيم ريسك بين فروشنده و خريدار در مورد آسيب ديدن كالا و اخذ پوشش هاي بيمه اي بر عهده كداميك از طرفين قرار گرفته است .

از اين 13 اصطلاح خريد در ايران معمولاً در قراردادها 3 نوع آن متداول بوده كه به شرح ذيل مي باشد .

1)FOB : Free On Board

يعني تحويل كالا بر روي عرشه مي باشد . براساس اين شرط فروشنده موظف است كه كالا را بر روي عرشه كشتي تحويل متصدي حمل دهد .

بر اساس (( FOB))وظايف اصلي فروشنده و خريدار عبارتند از :

وظايف فروشنده :

- كالا را روي عرشه كشتي تحويل متصدي حمل دهد

- كليه تشريفات گمركي لازم را براي صدور كالا به انجام رسانيده و پس از پرداخت عوارض ، مجوز صادرات را اخذ نمايد .

- بارنامه بدون قيد(Clean Bill of Lading) كه نشان دهنده تحويل سالم كالاست از متصدي حمل دريافت نمايد .

- نسبت به پرداخت مخارج تخليه كالا اقدام لازم را معمول دارد .

وظايف خريدار :

- حمل كننده را تعيين نمايد.

- قرارداد حمل را منعقد و كرايه حمل را پرداخت كند.

- مخارج بارگيري را تا حدي كه كرايه حمل منظور شده است پرداخت نمايد.

- مخارج تخليه كالا را پرداخت كند.

2)CFR : Cost and Freight

يعني هزينه و كرايه حمل توسط فروشنده پرداخت مي شود . بر اساس اين شرط فروشنده موظف است هزينه ها و كرايه حمل مورد نياز براي حمل كالا به بندر مقصد در قرارداد را بپردازد . لازم بذكر است كه ريسك و خطر از بين رفتن كالا و يا خسارت وارده به آن و ساير مخارج اضافي كه ممكن است بعد از تحويل كالا به متصدي حمل اتفاق بيفتد از فروشنده به خريدار منتقل مي گردد . بر اين اساس وظايف ترخيص كالا برعهده فروشنده نهاده شده است . در اين اصطلاح عمده ترين وظايف فروشنده و خريدار عبارتند از :

وظايف اصلي فروشنده :

- مي بايست قرارداد حمل را با متصدي حمل منعقد نموده و كرايه حمل را تا بندر مقصد مندرج در قرارداد پرداخت نمايد .

- كالا را در عرشه كشتي تحويل متصدي حمل دهد .

- تشريفات لازمه را براي صدور كالا انجام داده و عوارض و مالياتهاي مربوطه را پرداخت كرده و مجوز لازم اخذ نمايد .

- پس از تحويل كالا به متصدي حمل بارنامه بدون قيد (Clean) را جهت تحويل به خريدار اخذ نمايد .

- مخارج بارگيري را پرداخت نمايد .

- مخارج تخليه كالا را تا حد و اندازه اي كه در قرارداد حمل منظور شده است پرداخت كند .

وظايف خريدار

- خريدار پس از دريافت اسناد حمل ، فاكتور ، سند و ... كالا را در بندر مقصد تعيين شده در قرارداد تحويل مي گيرد .

- مخارج تخليه كالا را تا حدودي كه در كرايه حمل منظور نشده پرداخت نمايد .

3) CIF : Cost,Insurance and Freight

يعني هزينه ، بيمه و كرايه حمل توسط فروشنده تا بندر مقصدتعيين شده پرداخت مي شود .

براساس اين شرط فروشنده موظف است كه هزينه و كرايه حمل را مانند شرط ” CFR “ پرداخت نموده و براي حفظ منافع و كالائي كه در جريان حمل قرار دارد و احتمالاً ممكن است مورد آسيب قرار گيرد بيمه نامه دريايي تهيه كند . وظيفه انعقاد قرارداد بيمه و پرداخت حق بيمه با فروشنده است .

خريدار بايد مطلع باشد كه براساس اين شرط ، فروشنده موظف است حداقل پوشش بيمه اي را خريداري نمايد و لذا نوع كالا ، مسير حمل و وسيله حمل اين را مي طلبد كه فروشنده درصورت نياز بيمه تكميلي مورد نياز خود را ابتياع نمايد در اين اصطلاح عمده ترين وظايف فروشنده عبارتند از :

وظايف فروشنده :

- مي بايست قرارداد حمل را با متصدي حمل منعقد نموده و كرايه حمل را تا بندر مقصد مندرج در قرارداد پرداخت نمايد .

- كالا را در عرشه كشتي تحويل متصدي حمل دهد .

- تشريفات لازمه را براي صدور كالا انجام داده و عوارض و مالياتهاي مربوطه را پرداخت كرده و مجوز لازم را اخذ نمايد .

- حداقل پوشش بيمه اي مورد نياز را خريداري نموده و حق بيمه آنرا پرداخت نمايد .

- پس از تحويل كالا به متصدي حمل ، بارنامه بدون قيد (Clean) را جهت تحويل به خريدار اخذنمايد.

- مخارج بارگيري و تخليه را پرداخت نمايد .

وظايف خريدار :

- مخارج تخليه كالا را تا حدي كه در كرايه حمل منظور نشده است بپردازد.

4-2-2) مدت اعتبار بيمه نامه باربري صادراتي و وارداتي

اساساً مدت اعتبار بيمه نامه باربري در كلوزهاي انگليسي و شرايط بيمه نامه هاي باربري بصورت انبار به انبارWarehouse to Warehouse ( انبارمبدأ تا انبار مقصد ) بوده ولي همانطور كه در شرايط اينكوترمز ملاحظه مي شود نقطه شروع تعهد بستگي به نوع قرارداد خريد داشته و به زبان ساده زمان انتقال خطر يا مسؤوليت از فروشنده به خريدار زمان شروع تعهد بيمه گر مي باشد .

مثلاً در خريد Ex- works تعهدات بيمه گر از انبار فروشنده كالا در مبدأ شروع مي شود و در خريد بصورت FOB و CIF تعهدات بيمه گر از زماني كه كالا بوسيله جرثقيل از نرده هاي كشتي عبور مي‏كند شروع مي شود، ادامه پوشش در طول مسير حمل عادي بوده و پايان آن يكي از موارد زير هر كدام زودتر واقع شود خواهد بود .

الف) بمحض تخليه كالا به انبار مقصد مندرج در بيمه نامه

ب) بمحض انقضاء 60 روز از تاريخ تخليه كامل كالا از كشتي

ج) بمحض انقضاء 60 روز از تاريخ ورود كالا به مرز زميني

د) بمحض انقضاء 30 روز از تاريخ تخليه كالا در فرودگاه مقصد

شايان ذكر است كه مدت هاي مذكور با پرداخت حق بيمه اضافي و قبل از انقضاء قابل تمديد بود .

4-2-3) خطرات تحت پوشش كلوزهاي مختلف

همانطور كه گفته شده يك نوع ديگر از طبقه بندي بيمه هاي باربري ، بيمه هاي باربري با سه كلوز يا سه طبقه مختلف است ، قبل از سال 1982 بيمه هاي باربري با سه كلوز All Risk ، WA (With Particular average)، FPA (Free from Particular average)صورت مي‏گرفت ولي از سال 1982 به بعد سه كلوز A ، B ، C بترتيب جانشين سه كلوز فوق شدند . شرايط جديد در سه كلوز A,B,C اصولاً به نفع بيمه گذاران تعديل شده است .

توجه : شركت سهامي بيمه دانا از شروع فعاليت خود در زمينه بيمه هاي اموال با سه شرايط C , B , A اقدام به صدور بيمه هاي باربري نموده است .

استثنائات در سه كلوز C , B , A

در سه كلوز C, B , A در بند 4 ، 5 ، 6 ، 7 ، استثنائات بشرح ذيل آمده است ، به اين معني كه اصولاً بيمه باربري خطرات لحاظ شده در اين استثنائات را تحت پوشش قرار نمي دهد ، مگر اينكه بوسيله يك كلوز مخصوص آنها را بيمه نمايد .

4 -موارد استثناء

اين بيمه به هيچ وجه شامل خطرات زير نمي گردد:

4-1- تلف ، آسيب يا هزينه ناشي از سوء عمل ارادي بيمه گذار .

4-2- نشت و ريزش عادي ، كسري عادي وزن يا حجم و يا فرسودگي و پوسيدگي عادي مورد بيمه .

4-3- تلف ، آسيب يا هزينه ناشي از كافي نبودن يا نا مناسب بودن بسته بندي يا آماده سازي مورد بيمه براي حمل ((بسته بندي ) مندرج در اين بند(4-3) شامل بارچيني در كانتينر و ليفت وان نيز مي گردد ، به شرط اينكه چنين عملي قبل از شروع بيمه كالا يا بوسيله بيمه گذار يا كاركنان وي انجام شده باشد)

4-4- تلف ، آسيب يا هزينه ناشي از عيب ذاتي يا ماهيت مورد بيمه .

4-5- تلف ، آسيب يا هزينه اي كه علت اساسي آن تأخير باشد ، حتي اگر اين تأخير ناشي از خطرات بيمه شده باشد

4-6- تلف ، آسيب يا هزينه ناشي از ورشكستگي يا اعسار مالكان ، مديران ، اجاره كنندگان يا گردانندگان كشتي يا قصور در انجام تعهدات مالي از طرف يكي از آنها .

4-7-آسيب عمدي يا تخريب عمدي كالاي مورد بيمه ياقسمتي ازآن توأم باسوءنيت از طرف هركس . (فقط در کلوز A تحت پوشش مي باشد)

4-8- تلف ، آسيب يا هزينه ناشي از كاربرد هر نوع سلاح جنگي كه با انرژي اتمي يا شكست و يا تركيب هسته اي يا واكنش مشابه ديگر يا نيرو يا ماده راديواكتيو كار كند .

5-استثناء مربوط به عدم قابليت دريا نوردي و نامناسب بودن كشتي براي دريانوردي .

5-1-اين بيمه به هيچ وجه زيان ، آسيب يا هزينه ناشي از موارد زير را پوشش نمي دهد :

5-1-1-عدم قابليت دريانوردي كشتي يا كرجي.

5-1-2-نامناسب بودن كشتي ، كرجي وسيله حمل ، كانتينر يا ليفت وان جهت حمل سالم مورد بيمه مشروط بر اينكه بيمه گذار يا كاركنان وي از چنين عدم قابليت دريانوردي يا نامناسب بودن در زمان بارگيري كالاي مورد بيمه در وسايط مذكور اطلاع داشته باشند.

5-2-بيمه گر از هر گونه نقض تعهدات ضمني مربوط به قابليت دريانوردي كشتي و مناسب بودن كشتي براي حمل مورد بيمه به مقصد صرف نظر مي نمايد مگر اينكه بيمه گذار يا كاركنان وي از چنين عدم قابليت دريانوردي يا نامناسب بودن اطلاع داشته باشند .

6-استثناء خطر جنگ

از بين رفتن ، آسيب ديدگي يا هزينه هاي ناشي از عوامل زير به هيچ وجه تحت پوشش اين بيمه نيست :

6-1-جنگ ، جنگ داخلي ، انقلاب ، شورش ، قيام و يا زد وخوردهاي داخلي ناشي از اين امور يا هر گونه عمل خصمانه توسط يا بر عليه يكي از دو قدرت متخاصم .

6-2-توقيف ، ضبط ، مصادره ، تصرف يا اثرات ناشي از اين امور (به استثناء دزدي دريايي) يا اثرات ناشي از اقدام به شروع آنها .

6-3-مين ، اژدر و بمبهاي متروكه يا ساير سلاحهاي جنگي به جا مانده و متروكه .

7-استثناء خطر اعتصابات

اين بيمه به هيچ وجه تلف ، آسيب يا هزينه ناشي از موارد زير را پوشش نمي دهد :

7-1-عمل اعتصاب كنندگان ، جلوگيري ازورود كارگران يا عمل اشخاصي كه در درگيريهاي كارگري ، آشوبها يااغتشاشات داخلي شركت مي كنند.

7-2-اعتصاب ، تعطيل محل كار ، درگيريهاي كارگري ، آشوبها و يا اغتشاشات داخلي.

7-3- عمل هر تروريسم يا هر شخصي با انگيزه سياسي .

خطرات تحت پوشش كلوز C

اين كلوز بجز موارد مندرج در بند 4 ، 5 ، 6 ، 7 خساراتي را كه منطقاً مرتبط با يكي از موارد ذيل باشد تحت پوشش قرار مي دهد .

1) آتش سوزي يا انفجار

2) بگل نشستن و زمينگير شدن ، برخورد باكف دريا ، غرق شدن ، يا واژگون شدن كشتي يا شناور

3) واژگون شدن يا از خط خارج شدن وسيله حمل و نقل زميني

4) تصادم يا برخورد كشتي ، شناور يا هر وسيله حمل ديگر با هر جسم خارجي بغير از آب

5) تخليه كالا در بندر اضطراري

6) فدا كردن كالا در جريان خسارت عمومي

7) به دريا انداختن كالا جهت سبك سازي كشتي

خطرات تحت پوشش كلوز B

اين كلوز بجز مواد مندرج در بند 4 ، 5 ، 6 ، 7 استثنائات خساراتي كه منطقاً مرتبط با يكي از موارد ذيل باشد تحت پوشش قرار مي دهد .

1- تمام خطرات تحت پوشش C

2- زلزله - آتشفشان يا صاعقه

3- تلف يا آسيب وارده به كالاي مورد بيمه كه علت آن يكي از موارد ذيل باشد .

3-1) فدا كردن كالا در جريان خسارت عمومي

3-2)به دريا انداختن كالا جهت سبك سازي كشتي يا به دريا افتادن كالا از روي عرشه كشتي

3-3)ورود آب دريا ، درياچه يا رودخانه به كشتي ، شناور ، محفظه كالا ، كانتينر ، ليفت وان يا محل انبار .

4- تلف شدن كلي هربسته دركشتي ياشناور و يا تلف كلي هر بسته بعلت افتادن بهنگام تخليه كشتي يا شناور .

لازم به ذكر است هم اكنون علاوه بر خطرات مندرج در فوق خطرات عدم تحويل يك بسته كامل كالا- دزدي- قلاب زدگي ، آبديدگي ، روغن زدگي ، شكست و ريزش- خسارات ناشي از كالاهاي مجاور نيز تحت پوشش قرار مي‏گيرد .

خطرات تحت پوشش كلوز A

اين بيمه كليه خطراتي به جزء موارد مندرج در بندهاي 4 ، 5 ، 6 ، 7 را كه موجب زيان و يا آسيب به مورد بيمه مي گردد تحت پوشش قرار مي دهد .

- خطرات تحت شرايط خسارت كلي ( Total Loss )

اصولاً وقتي بيمه نامه با چنين خطراتي از سوي بيمه گذار درخواست مي گردد كه فروشنده كالا يا خريدار يك بيمه نامه خارجي تهيه نموده است و براي انجام تشريفات واردات و صادرات نياز به يك بيمه نامه ايراني دارد يا اينكه مورد بيمه در صورت آسيب ، تنها در يك مرحله ممكن است خسارت ببيند . دراين حالت در شرايط خصوصي بيمه نامه با شرايط C متن زير مي بايست اضافه گردد .

((عليرغم هر شرط ديگري كه در كلوز C و سايز شرايط مندرج در متن ظهر بيمه نامه ، كالاي مورد بيمه فقط در اثر از بين رفتن كل محموله در يك مرحله و در نتيجه آتش سوزي ، غرق شدن كشتي ، سقوط هواپيما و به محض تخليه كالا در فرودگاه مقصد يا بندر مقصد اعتبار بيمه نامه خاتمه مي يابد .))

4-2-4) نرخ و شرايط كلوزها :

شرايط C :

نرخ پايه حق بيمه با شرايط C براي انواع کالاها يکنواخت و معادل 2.55 در هزار مبلغ بيمه شده مي باشد ، چنانچه بيمه گذار درخواست نمايد كه عدم تحويل يك بسته كامل هم بيمه گردد با ضميمه نمودن شرايط انگليسي عدم تحويل به بيمه نامه كه به نام Institute Non - Delivery Clause مي باشد حق بيمه بيمه نامه معادل 975/2 در هزار مبلغ بيمه شده محاسبه مي گردد .

توجه : بيمه نامه با شرايط C فرانشيز ندارد .

شرايط B :

حق بيمه با شرايط B صريحاً در آئين نامه شماره 8 شورايعالي آورده شده است كه براي انواع مختلف كالاها نرخهاي متفاوتي را منظور نموده است .

توجه : فرانشيز براي خطراتي كه در پوشش شرايط B اضافه گرديده است تنها به ميزان 3% ارزش هر بسته خسارت ديده منظور مي گردد .

شرايط A :

حق بيمه اين بيمه نامه 20% بيشتر از بيمه نامه با شرايط B بوده و شامل فرانشيز نيز نمي‏گردد .

4-2-5) تخفيفات و اضافه نرخها

تخفيف پرداخت حق بيمه بصورت نقد :

- در صورتي كه در بيمه هاي واردات و صادرات حق بيمه بصورت نقد دريافت گردد شركت هاي بيمه مي توانند حداكثر به ميزان 10% حق بيمه به عنوان تخفيف در نظر بگيرند .

تخفيف حمل با كانتينر :

- در صورتي كه حمل كالا از مبدأ تا مقصد نهائي با كانتينر حمل گردد ، درصورت احراز اين مطلب بيمه گر مي تواند 20% به عنوان تخفيف كانتينر از حق بيمه هاي اخذ شده را برگشت دهد .

تخفيف صادراتي :

در صورتي كه بيمه از نوع بيمه هاي صادراتي باشد ، براي تشويق صادركنندگان و كاهش قيمت هاي تمام شده كالاهاي صادراتي ، شركت هاي بيمه مي توانند تا 45% حق بيمه را تخفيف دهند .

اضافه نرخها

شرط طبقه بندي كشتي :

در صورتيكه بيمه نامه باربري وارداتي يا صادراتي نوع وسيله نقليه كشتي و يا كشتي با وسائل نقليه ديگر از قبيل كاميون يا قطار اعلام شود ، شرط طبقه بندي كشتي كه به زبان انگليسي است بنام( Institue Classification Clause ) مي باشد ، مي بايست به بيمه نامه ضميمه گردد،دراين شرايط كشتي هاي حامل كالا مي بايست توسط يكي از مؤسسات مندرج در شرايط ذكر شده طبقه بندي شده باشند . منظور ازطبقه بندي شرايطي است كه كشتي هاي حامل كالا مي بايست دارا باشند و اين شرايط معمولاً توسط مؤسسات معتبر بين المللي كه مورد قبول انستيتوي بيمه گران لندن مي باشند كنترل مي شود و به كشتي گواهي طبقه بندي اعطاء مي شود ، حال چنانچه كشتي طبق شرايط مذكور طبقه بندي نشده باشد و يا سن كشتي بيش از حدودي باشد كه در شرايط ذكر شده و يا كالاروي عرشه كشتي حمل مي شود بيمه گذار مي بايست اضافه نرخ متعلقه را پرداخت نمايد .

در صورتي كه كشتي حامل كالا طبقه بندي نشده باشد مي بايست 50% اضافه نرخ در محاسبات منظور گردد اگر محموله مورد بيمه روي عرشه حمل شود به ميزان 5/2 درهزار يا 30% حق بيمه هر كدام بيشتر باشد لحاظ مي گردد .

توجه : كالاهائي كه بصورت عرف كشتيراني بايد روي عرشه حمل شود نمي بايست اضافه نرخ پرداخت نمايند مانند ( حمل كانتينر )

- درصورتي كه سن كشتي از 15 سال به بالا باشد طبق جداول مخصوص شامل اضافه نرخ ميگردند .

4-3)بيمه باربري ترانزيت

ترانزيت خارجي كالا عبارت از سلسله مراحلي است كه طي آن كالائي از مبادي خارجي به مقصد كشور ثالث و يا نگهداري آن در مناطق حراست شده و ترتيب حمل تدريجي آن به تقاضاي صاحب كالا از قلمرو جمهوري اسلامي ايران از يك نقطه مرزي كشور وارد و مالا" از همان نقطه يا از نقاط مرزي كشور خارج مي گردد.

هرگاه كالاي ترانزيت خارجي تا پايان مدت اعتبار پروانه به گمركات خروجي تحويل و يا از مرزهاي كشور خارج شود ، ترانزيت خاتمه يافته گرديده و گمرك مكلف به تسويه تضمين دريافتي خواهد بود. 

محاسبه نرخ حق بيمه 

نرخ حق بيمه در بيمه هاي باربري با توجه به تعرفه هاي بيمه مركزي ، نوع كالا ، وسيله حمل ، مبدا ، نوع بسته بندي ، نوع كلوز در خواستي و..... متفاوت مي باشد .

به طور مثال در صورتيكه بيمه گذار براي واردات ماشين آلات كارتن سازي بيمه نامه با شرايط B درخواست نمايد نرخ حق بيمه طبق تعرفه بيمه مركزي 9/3 در هزار ارزش مورد بيمه مي باشد. در صورتيكه كالا ، با هواپيما حمل گردد 25% ، در صورت حمل كالا با كانتينر از مبدأ تا مقصد 20% ، در صورت پرداخت نقدي حق بيمه 10% ، در صورت حمل كالا از مبادي خليج فارس و يا درياي خزر با كشتي طبقه بندي شده 30%  و در صورت واردات بدون گشايش اعتبار اسنادي نيز 30% تخفيف در نرخ مذكور محاسبه مي گردد .

بنابراين اگر در نظر بگيريم كه كالاي فوق الذكر به ارزش 000ر100 دلار كالا از دبي به وسيله كشتي طبقه بندي شده و يا بسته بندي كانتينر حمل مي گردد و بيمه گذار حق بيمه را نقداٌ پرداخت نمايد نرخ حق بيمه به شرح ذيل محاسبه مي گردد :

                                                                                                              دلار     96/1=10%-20%-30%-9/3 

                                                                                  دلار 196=69/1*-000ر100    

                                                                                                                                        1000 

حق بيمه با شرايط بيمه براي كالاي مذكور  196 دلار است كه اگر هر دلار 9350 ريال محاسبه شود مبلغ حق بيمه 600ر832ر1=9350*196 ريال است .

در صورتيكه كالايي از ايران به ساير كشورها صادر گردد 45% تخفيف صادراتي نيز در نرخ ها لحاظ خواهد شد .

نرخ حق بيمه نهايي در بيمه باربري بر اساس نوع كالا و خطرات تحت پوشش و چگونگي حمل تعيين مي گردد .